Άρθρο της Κατερίνας Μενεγάτου
Τα λεωφορεία της δεκαετίας του '70 επιβλητικά στη γραμμή σχεδιασμού τους, έδιναν την αίσθηση του μέσου της γρήγορης και ασφαλούς μεταφοράς επιβατών, αλλά και του χώρου που η επικοινωνία μεταξύ των επιβαινόντων είχε τη δική της ιδιαίτερη σημασία για την εποχή εκείνη.
Ο αριθμός των μέσων μεταφοράς που υπάρχει σήμερα, δεν υπήρχε, και η πληροφόρηση των πολιτών για θέματα που άπτονταν τους χώρους της πολιτικής, της οικονομίας και της κοινωνίας ήταν περιορισμένη, κυρίως στην περιφέρεια που ήταν υποβαθμισμένη σε παρεχόμενες υπηρεσίες σε σχέση με τις μεγαλουπόλεις. Έτσι το λεωφορείο στις αστικές και περισσότερο μη αστικές περιοχές εκτός από μέσο μεταφοράς αποτελούσε και μια ευκαιρία για ενημέρωση επί παντός επιστητού θέματος της εποχής εκείνης.
Τις περισσότερες φορές οι κουβέντες μεταξύ των επιβατών ξεκινούσαν από σχόλια για τις διαθέσεις του καιρού για να ακολουθήσει η ανάλυση και η κριτική για τα σημαίνοντα πολιτικοοικονομικά και κοινωνικά γεγονότα, χωρίς, να παραβλέπονται εξειδικευμένα θέματα που αφορούσαν ιατρικές έρευνες για την αντιμετώπιση σοβαρών ασθενειών αλλά, και τις ανακαλύψεις στο διάστημα.
Παράλληλα ήταν “τόπος” γνωριμίας άγνωστων μεταξύ τους ανθρώπων που ανακάλυπταν ότι μπορούσαν να μοιράζονται σκέψεις και απόψεις που κάλυπταν ευρεία γκάμα ενδιαφερόντων και θεμάτων από την καθημερινότητα και την πολιτική μέχρι τα αποτελέσματα ερευνών του διαστήματος!
Δεν έλειπαν βέβαια και αυτοί που αντιλαμβάνονταν τη διαδρομή προς τον προορισμό τους με λεωφορείο ως ευκαιρία να συλλέγουν κάθε είδους πληροφορία για την ιδιωτική ζωή γνωστών και αγνώστων συμπολιτών και μη. Το γνωστό σε όλους μας σήμερα κους – κους που στις δεκαετίες του ‘60, ‘70, ‘80 ασκούνταν μετά μανίας στους πολυπληθείς εσωτερικούς χώρους των λεωφορείων.
Τα δεδομένα αυτά, δεν θα μπορούσαν να μην προκαλέσουν το ενδιαφέρον μου, όταν μάλιστα διέθετα τον βασικό κρίκο σύνδεσης με το περιβάλλον αυτό, που δεν ήταν άλλος από τον πατέρα μου, ο οποίος ήταν αυτοκινητιστής στο ΚΤΕΛ.
Η χειμερινή περίοδος ήταν μία από τις πιο αγχώδεις περιόδους της μάνας μου, καθώς οι χειμώνες στο νησί ήταν βαριοί και φοβόταν μήπως της κρυώσω ή κολλήσω κάποιο μικρόβιο στο μικρό και συνωστισμένο από επιβάτες χώρο του λεωφορείου.
Μάταια προσπαθούσε εφευρίσκοντας διάφορα τεχνάσματα κάθε φορά, πότε απενεργοποιώντας το ξυπνητήρι στον πρώτο-δεύτερο χτύπο, πότε περπατώντας με τα δάχτυλα των ποδιών και σιγοψιθυρίζοντας με τον πατέρα μου για να μην υπάρχει θόρυβος, πότε με γκρίνια και παρακάλια να με εμποδίσει από το επικίνδυνο – κατ’ εκείνη – διάβημα για την υγεία μου, να ακολουθώ τον πατέρα μου και στις πιο άγριες καιρικές συνθήκες με το 32άρι DODGE. O πατέρας μου θεωρούσε υπερβολικούς τους φόβους της μάνας μου και καμάρωνε με τα καμώματα μου. Το γεγονός αυτό, μου έδινε θάρρος να αντιπαρέρχομαι τις πρωινές επεισοδιακές καταστάσεις με τη μάνα μου – όταν γκρίνιαζε και μου πιπίλιζε το μυαλό -, αλλά και περισσή χαρά γιατί αυτό που ικανοποιούσε εμένα συγχρόνως έδινε χαρά στον πατέρα μου.
Σε ηλικία 4 ετών ανακάλυψα ότι η ζωή είναι ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα, αφού μπορούσα σχεδόν κάθε μέρα να κάνω διαφορετικές διαδρομές με το πούλμαν, να γνωρίζω ανθρώπους και τοπία. Να βλέπω τα σύννεφα τον ήλιο τη θάλασσα μέσα από το παρμπρίζ ενός λεωφορείου. Τη βροχή, τον κεραυνό και το χιόνι που άπειρες φορές επιχειρούσαν να ακινητοποιήσουν το λεωφορείο, μα δεν το κατόρθωναν, καθώς αυτό αποδεικνυόταν δυνατότερο.
Τα 5 μου χρόνια δεν κατάλαβα πως πέρασαν! Είχα γνωρίσει τα περισσότερα μέρη του νησιού μου, χαρακτήρες επιβατών και συναδέλφων του πατέρα μου, οι οποίοι μου μάθαιναν καινούργια πράγματα για τη ζωή που ρουφούσα σαν το σφουγγάρι και συνεχώς ενδιαφερόμουν να μάθω περισσότερα. Οι αντιδράσεις της μάνας μου στο ζήτημα της επιμονής μου να ακολουθώ σχεδόν καθημερινά αξημέρωτα, τον πατέρα μου στη δουλειά του, είχαν καμφθεί, αφού κόρη και πατέρας είχαν συνάψει “ιερά συμμαχία”. Έτσι, χωρίς κανένα εμπόδιο, απολάμβανα το ταξίδι μου στη ζωή και ένιωθα να είμαι το πιο ευτυχισμένο παιδάκι του κόσμου.
Η ηλικία των 6 ετών έμελλε να είναι τραυματική! Δεν μπορούσα να δεχτώ την ιδέα ότι για χάρη του σχολείου έπρεπε να αποχωριστώ τον πατέρα μου και τον “κόσμο του λεωφορείου” που μου είχαν προσφέρει όμορφες εμπειρίες μαθαίνοντας μου καθημερινά καινούργια πράγματα. Το σχολείο στην πρώτη δημοτικού είχε γίνει καταναγκαστικό έργο. Τα πρωινά πήγαινα στο σχολείο κακόκεφη νιώθοντας έντονο σφίξιμο στο στομάχι. Επόμενο στάδιο ήταν η μη πρόσληψη ικανής ποσότητας τροφής να προσφέρει τα απαραίτητα για την ηλικία μου συστατικά. Στην ουσία υποσιτιζόμουν, ενώ για μελέτη ούτε λόγος. Ακόμα θυμάμαι την απόγνωση στο βλέμμα και τη φωνή της μάνας μου, όταν παρά τις προσπάθειες που κατέβαλε αρνιόμουν να διαβάσω τα μαθήματα μου.
- Άνθρωπος αγράμματος ξύλο απελέκητο, έτσι θέλεις να γίνεις; Μου έλεγε, έτοιμη να εκραγεί από θυμό με τον εαυτό της, που δεν κατάφερνε να με πείσει.
Ο επόμενος χρόνος αντάμειψε τις προσπάθειες της, καθώς έκανα κλίση 180 μοιρών, όσον αφορά τη στάση μου απέναντι στο σχολείο, στάση που διατήρησα στα επόμενα χρόνια της εκπαίδευσης μου. Καταλύτης της αλλαγής αυτής υπήρξε εκτός από τη φιλομάθεια μου, η δυνατή φιλία που ανέπτυξα με την συμμαθήτρια μου Μαρία και διατηρούμε μέχρι σήμερα, καθώς και η συναναστροφή μου με άλλα παιδιά στο σχολείο, συνθήκες που μου αποκάλυπταν και άλλες όμορφες πτυχές της ζωής, όπως συζητήσεις, παιχνίδια, πειράγματα. Από 7 έως 18 ετών ανελλιπώς τους μήνες των σχολικών διακοπών ταξίδευα με το λεωφορείο του πατέρα μου, αναλαμβάνοντας, το ρόλο του εισπράκτορα, καθώς και μέρος από τη συντήρηση και καθαριότητα του πούλμαν.
Από τις στιγμές που έχουν μείνει χαραγμένες στη μνήμη μου είναι εκείνες που πάρκαρε ο πατέρας μου έξω από το σπίτι μας, το νέο μοντέλο της μερσεντές το mercedes 0 302.
Ήταν το πρώτο 50άρι, 50 θέσεων δηλαδή, που ήρθε στο ΚΤΕΛ Κεφαλονιάς. «Μεγάλο» το αποκαλούσαν για να το ξεχωρίζουν από τα υπόλοιπα «μικρά» που ήταν τα 32 θέσεων και τα έλεγαν 32άρια. Κομψοτέχνημα σε παρουσία σε σχέση με αντίστοιχα άλλων εταιρειών και κυρίως, το πλέον αξιόπιστο την εποχή εκείνη. Η χαρά μου ήταν απερίγραπτη. Η ομορφιά που εξέπεμπε σε συνδυασμό με το γεγονός της πρωτοπορίας με έκαναν ακόμη πιο υπερήφανη για τον πατέρα μου και το συγκεκριμένο είδος μαζικής μεταφοράς!
Ένα από τα πρώτα στοιχεία που μου έκαναν εντύπωση ήταν οι μπροστινές ρόδες που κατελάμβαναν θέση στο χώρο των έμπροσθεν επιβατών και όχι στη θέση του οδηγού και του συνοδηγού που είχαν τα παλαιότερα 32άρια. Οι πόρτες δεν άνοιγαν χειροκίνητα, αλλά αυτόματα, ενώ η μηχανή βρισκόταν στο πίσω μέρος και όχι στο μπροστινό, εσωτερικά του χώρου στο σημείο μεταξύ οδηγού συνοδηγού, όπως συνήθιζαν οι εταιρείες πούλμαν στα 32άρια. Πραγματικά, ήταν μια επανάσταση σε όλα τα σημεία που αφορούσαν τα λεωφορεία αρχές του 1980.
Τα ταξίδια μου εκείνη την εποχή επεκτείνονταν και σε περιοχές εκτός του νησιού. Ο κόσμος άλλαζε για μένα, αλλά και για όσους συνταξιδεύαμε σε τόπους εντός αλλά και εκτός νησιού. Διαφορετική εποχή από εκείνη των παιδικών μου χρόνων.
Το πολιτικοοικονομικό μοντέλο τις δεκαετίες του 1980 και 1990 άλλαξε τις συνθήκες ζωής. Η άνοδος του βιοτικού επιπέδου καλυτέρευσε τις συνθήκες ζωής των ανθρώπων, οι οποίοι, πλέον στρέφονταν σχεδόν με εμμονή στην ικανοποίηση όλο και περισσότερων υλικών αναγκών. Η τάση αυτή είχε ως αποτέλεσμα να αναχθεί το κυνήγι του χρήματος σε πρώτιστο μέλημα.
Οι περισσότεροι άνθρωποι άρχιζαν να γίνονται ατομιστές, να κλείνονται συχνά στον εαυτό τους, να έχουν λιγότερη διάθεση να συζητήσουν και να μοιραστούν εμπειρίες προβλήματα και προβληματισμούς με φίλους ή γνωστούς.
“Πώς αποξενώθηκαν οι άνθρωποι στις μέρες μας, ζουν μόνο για το χρήμα και τις χαρές του!
Σχολίαζαν οι μεγαλύτερες γενιές επιβατών με αίσθημα πικρίας, αλλά και αυτοϊκανοποίησης καθώς, θεωρούσαν τους εαυτούς τους, περισσότερο τυχερούς που έζησαν σε εποχές ανθρώπινης αλληλεγγύης. Οι ηθικές αρχές και αξίες όσο περνούσε ο καιρός δεν έπαιζαν σημαντικό ρόλο όπως σε προηγούμενα χρόνια. Το όραμα πλέον ήταν η συγκέντρωση περισσότερου χρήματος και εξουσίας.
Άνθρωποι χωρίς προσόντα αλλά, διαθέτοντας ευελιξία στις κινήσεις τους εισχωρούσαν σε μηχανισμούς πολιτικών κομμάτων και αποκόμιζαν κέρδη σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο. Ήταν τα πρότυπα της κοινωνίας εκείνης της εποχής για ανέλιξη σε όλους τους τομείς της ζωής. Υπήρχαν βέβαια και οι φωτεινές εξαιρέσεις νέων ανθρώπων που παρέμεναν πιστοί σε αρχές και ιδανικά αναζητούσαν ευκαιρίες για μόρφωση, εκπαιδευτική κατάρτιση, προκειμένου να εξασκήσουν επαγγέλματα που τους άρεσαν χωρίς να τους ενδιαφέρουν υψηλές οικονομικές απολαβές και συμμετοχή σε κέντρα εξουσιών.
- Ο εγγονός μου εισήχθη στο πανεπιστήμιο από τους πρώτους, βέβαια, τα χρήματα που θα παίρνει είναι λίγα, έτσι είναι όμως με τους γραμματιζούμενους σε αυτή τη χώρα δεν βγάζουν ποτέ πολλά χρήματα, είπε με ανάμεικτα αισθήματα υπερηφάνειας και απογοήτευσης ένα πρωινό στο πούλμαν ένας γεράκος που είχε ζήσει σε δύσκολες εποχές. Και συνέχισε μονολογώντας:
- Τις περιουσίες σε αυτό τον τόπο τις αποκτούν αυτοί που ανακατεύονται με βρωμοδουλειές.
- Οπως και να είναι παππού, από τη γνώση ποτέ κανένας δεν έχασε…, είπε με νόημα ο 45χρονος επιβάτης που καθόταν δίπλα του. Ο οποίος αν και δεν ανήκε στους υψηλόμισθους σε εξασφαλισμένες θέσεις κλειδιά, ένιωθε να ανήκει στους κερδισμένους της ζωής. Οι σπουδές και οι γνώσεις του, τον είχαν προφυλάξει από “περίεργες” ατραπούς και η καλή φήμη που συνόδευε το όνομα του, τον έκαναν ιδιαιτέρως αγαπητό στη μικρή κοινωνία που ζούσε.
Από τότε μέχρι σήμερα έχουν περάσει είκοσι και… πλέον χρόνια. Η επαφή μου με τον “κόσμο” του λεωφορείου με έμαθε πολλά και με δίδαξε ακόμη περισσότερα για τους ανθρώπους τα συναισθήματα και τον τρόπο σκέψης τους. Μπορεί να μην ασχολήθηκα επαγγελματικά με το λεωφορείο, αλλά όσα “μύρισα” στην επαφή με τους ανθρώπους στη διάρκεια των εκατοντάδων χιλιάδων δρομολογίων, επηρέασαν αναμφίβολα το χαρακτήρα και τις επιλογές μου στη ζωή.
Το λεωφορείο αποτελεί και σήμερα το αγαπημένο μου μέσο μεταφοράς. Όποτε χρειάζεται να ταξιδέψω είναι περισσή η χαρά μου που θα βρεθώ στο θάλαμο των επιβατών, θα μυρίσω τον “αέρα” του και θα βυθιστώ στο κάθισμα ενθυμούμενη, όλα εκείνα που με γοήτευσαν, στην παιδική και εφηβική μου ηλικία, με προβλημάτισαν και προκάλεσαν έντονα το ενδιαφέρον μου, διευρύνοντας τους ορίζοντες μου στη ζωή.
