Κείμενο: Χ.Κ. Λαζαρόπουλος.
Φωτογραφίες: Εκδόσεις ΤΥΠΟC, αρχείο «ΑΘΗΝΑΪΚΗΣ».
Οι κυριότερες αφετηρίες βρίσκονταν στα κεντρικότερα σημεία της πόλεως. Οι γραμμές που συνέδεαν τον Πειραιά με τα νέα προάστια βρίσκονταν στην οδό Αγίου Κωνσταντίνου, πλαγίως του Δημοτικού Θεάτρου, ενώ αφετηρίες υπήρχαν και πίσω από το χώρο του παλαιού δημαρχείου, γνωστές και ως «Αφετηρία» του Ωρολογίου».
Μετά την απομάκρυνση των Λεμονάδικων, πίσω από την πλατεία Καραϊσκάκη δημιουργήθηκαν αφετηρίες δεκάδων γραμμών.
Στα δύο ρεύματα της οδού Εθνικής Αντιστάσεως είχαν εγκατασταθεί οι αφετηρίες των περισσότερων τοπικών γραμμών του Πειραιά ενώ στην πλατεία Λουδοβίκου, μπροστά στο σταθμό του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου, υπήρχε ο μεγαλύτερος κόμβος συνδυασμένων μέσων.
Λίγα πράγματα θυμίζουν εκείνη την εποχή και την ορθολογική οργάνωση που είχε γίνει. «Στις αφετηρίες της πλατείας Καραϊσκάκη συνυπήρχαν μια εποχή λεωφορεία του 3ου και του 5ου ΚΤΕΛ. Με τον τρόπο αυτό, οι μέτοχοι διαφορετικών ΚΤΕΛ γνωρίζονταν μεταξύ τους, όπως οι οδηγοί και οι εισπράκτορες», αφηγείται ο κ. Νίκος Νικολόπουλος.
Πλατεία Καραϊσκάκη
Ο ιδιοκτήτης του 5/144 θυμάται πως κάθε εποχή, η πλατεία ήταν σημείο αναφοράς για όσους εργάζονταν στις συγκοινωνίες. «Το καλοκαίρι απολαμβάναμε τη σκιά των δέντρων και τη μυρωδιά της θάλασσας, το φθινόπωρο συμμετείχαμε στην αγωνία των μαθητών για τα σχολεία και τα φροντιστήρια, το χειμώνα νοιώθαμε τη θαλπωρή της στολισμένης πόλης και της φάτνης, την άνοιξη αισθανόμασταν τις μυρωδιές από τις αγγελικές, τα πεύκα και τις λεύκες», λέει και χαϊδεύει το κάτασπρο μουστάκι του με το δεξιό χέρι του.
Στην πλατεία Καραϊσκάκη βρίσκονταν οι αφετηρίες των γραμμών προς Δάσος Χαϊδαρίου, Δαφνί, Ελευσίνα, Αγίους Αναργύρους μέσω Αιγάλεω, καθώς οι τοπικές προς τις συνοικίες που αναπτύχθηκαν γύρω από το λιμάνι (Χαραυγή, Ευγένεια, Άγιος Αντώνιος, Άγιος Μηνάς). Έως το 1991 δεν άλλαξε τίποτα εκεί.
Λίγο πριν σημειωθούν τα γνωστά έκτροπα με την ΕΑΣ, κάποιοι φωστήρες κατήργησαν αυτές τις αφετηρίες με αποτέλεσμα να ξεσηκωθούν οι επιβάτες. Όταν επέστρεψαν τα λεωφορεία, οι ταξιδιωτικοί πράκτορες σε σιωπηλή συμφωνία με το δήμο Πειραιά κατέλαβαν μία λωρίδα όπου στάθμευαν τα λεωφορεία των γραμμών Ελευσίνος, Αγίου Αντωνίου, Αμφιάλης και Αγίου Μηνά, ενώ γκρεμίστηκαν τα υπόστεγα για τους επιβάτες.
Η εικόνα των αφετηριών του λιμανιού σήμερα, δεν είναι και η καλύτερη παρότι εξυπηρετεί πολύ μεγάλο ποσοστό επιβατών. Δημοτικό Θέατρο Δίπλα από το Δημοτικό Θέατρο, στην οδό Αγίου Κωνσταντίνου, υπήρχαν οι αφετηρίες των λεωφορείων ένωναν τον Πειραιά με τα νότια και τα βόρεια προάστεια. «Στην τότε βασιλέως Κωνσταντίνου περνούσε το τραμ. Οι αφετηρίες των λεωφορείων ήταν διάσημο σημείο μετεπιβίβασης από το κέντρο του Πειραιά προς όλες τις κατευθύνσεις» επισημαίνει ο κύρ-Λάζαρος, οδηγός του 5/159.
Οι αφετηρίες μετακινήθηκαν στην οδό Κλεισόβης στο Χατζηκυριάκειο έως τη δεκαετία του 1980, οπότε καταργήθηκαν πολλές γραμμές που συνέδεαν τον Πειραιά με την Κηφισιά, τον Άγιο Στέφανο, το Ψυχικό και άλλες περιοχές. Οι αφετηρίες στην οδό Εθνικής Αντιστάσεως άφησαν ιστορία.
Από το 1948 και μετά, στις δύο πλευρές αυτής της εμπορικής οδού του Πειραιά υπήρχαν οι αφετηρίες και τα τέρματα των βασικότερων τοπικών και μεσαίων γραμμών που συνέδεαν το λιμάνι με την Παλιά Κοκκινιά, τα Άσπρα Χώματα, το Γ´ Νεκροταφείο, τη Νεάπολη, τον Κορυδαλλό και την Αγία Βαρβάρα. «Όσο υπήρχαν εκεί τα λεωφορεία, τα καταστήματα είχαν δουλειά.
Οι καταστηματάρχες φρόντιζαν ώστε οι διανομείς να έρχονται πολύ νωρίς το πρωί για να μην παρακωλύουν το συγκοινωνιακό έργο», εξηγεί ο παλαιός οδηγός κ. Γ. Μπαφάκης.
Λεωφορειόδρομοι
Στη δεκαετία του 1990, σχεδιάστηκε η δημιουργία λεωφορειοδρόμων στη μέση των οδών Εθνικής Αντιστάσεως και Γούναρη με αποτέλεσμα να καταργηθούν οι αφετηρίες και να απαξιωθούν ορισμένες τοπικές γραμμές, όπως η «907 - Παλ. Κοκκινιά», η οποία και καταργήθηκε αδικαιολόγητα. Κάποιες άλλες μεταφέρθηκαν στις νέες αφετηρίες του Ξαβερίου ενώ οι γραμμές της Νεαπόλεως έγιναν κυκλικές.
Η απομάκρυνση των αφετηριών προκάλεσε οικονομική κρίση και αναδουλειά σε παραδοσιακά εμπορικά καταστήματα (όπως τα Υφάσματα Ιωσηφίδη, τα Μπαχαρικά Μάνος, ο Άσσος). Οι λεωφορειόδρομοι των οδών Εθνικής Αντιστάσεως και Δ. Γούναρη έχουν καταργηθεί με ευθύνη του Δήμου Πειραιά και της Τροχαίας ενώ η εποπτεία των δρομολογίων γίνεται πλέον χάρη στην εμπειρία ορισμένων σταθμαρχών που έχουν απομείνει στο δίκτυο. Παλιές αφετηρίες υπήρχαν επίσης στην οδό Φίλωνος όπου ξεκινούσε το λεωφορείο που συνέδεε τον Πειραιά με την Ομόνοια, αλλά και στην οδό Μακράς Στοάς (πλαγίως της μητροπόλεως Πειραιώς), όπου βρισκόταν η αφετηρία των λεωφορείων προς Αγία Παρασκευή και Αγίους Αναργύρους μέσω Κηφισού.
- Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό "Car & Truck" (http://www.car-truck.gr/)